When Muguruza Goes Marching In

Muguruza gaztetatik interesatu eta blaitu da musika beltzaren doinuetan eta erritmoetan, eta bere musika ibilbidean ederki islatu da eragin hori, bere zabalean. Oraingoan New Orleanseko tradizioko eragin askotariko  erritmo, soinu eta instrumentuez baliatu da bere mezuak eta dantzarako gogoa barreiatzeko. Lan bikaina. ‘When The Saints Go Marching In’ gospel kantua ez zegokeen lekuz kanpo, Muguruzaren martxa alai horretan

Azken urteetan ohikoa duen moduan, eta bere harreman sare zabalari esker, Euskal Herritik eta Europatik kanpoko musikariekin lan egin du oraingoan ere Fermin Muguruzak; kasu honetan New Orleanseko bertako artistekin. 10 kantuz osatutako ‘Irun Meets New Orleans’ diskoa  eta ‘Nola?’ izenburuko dokumentala plazaratu berri ditu, Lousianako hiriburuaren berreraikuntza eta hango komunitatearen adorea eta bizimodua –musikari oso lotua- azaltzen dituena. Bere ibilbide luzeko zortzi pieza aukeratu, eta à la New Orleans moldatu eta eskaini ditu, AEBetako musika beltzaren klasiko baten eta kantu berriago baten egokitzapenak ere erantsita. Lana hantxe bertan atondu eta grabatu du, bertako bi talderen laguntzarekin, Jonathan Freilich ekoizle, moldatzaile, eta musikariaren gidaritzapean. Promozio orriari jarraiki, bi talde eratu zituzten: alde batetik, brass band bat, eta, bestetik, rhythm’n’blueseko beste talde bat, azken hau «malguagoa, ska eta punk sentimendua eta neworleanstar soinua batera zitzakeena».

Hauexek dira Muguruzaren ibilbidetik egokitutako zortzi abestiak, diskoan agertzen diren hurrenkeran: ‘Kolore bizia’, ‘Etxerat!’, ‘In-komunikazioa’, ‘Zugarramurdin akelarrea’, ‘Dub Manifest’, ‘After Boltxebike’, ‘Gora herria’, eta ‘Black Is Beltza’. Horiei musika beltzeko bi kantu gehitu dizkiete, moldatuta biak ala biak ere: ‘Mess Around’ eta ‘When I die’. 
 

‘Mess around’, nahas-mahasean

-

-mahasean

Kortaturen, Negu Gorriaken eta soul nahiz rhythm’n’bluesaren klasikoen eta Fermin Muguruzaren bakarkako ibilbideko hainbat kanturen egokitzapena, à la New Orleans, Louisianako hiriburuan eta hango musikariekin grabatua. Jazz, rhythm’n’blues, zyadeco… doinuak dira nagusi, Muguruzaren ibilbideko rock, punk-rock eta ska erritmoak leunduta eta ‘Mardi Gras’ inauteri kutsuz zipriztinduta.

Ray Charlesengandik gehienbat ezagutzen dugun ‘Mess around’ kantua bikain ekarri dute diskora, hala jatorrizko hizkuntzan –ingelesa- nola euskaraz kantatua, Erica Fallsek eta Muguruzak, hurrenez hurren. New Orleans oso ezaguna da bere inauteriengatik, eta kantu hau ezinhobea da festa giro horrekin kutsatzeko.

‘When I die’, heriotzaren ospakizuna lau haizeetara zabaltzen dituen kantua, Erica Fallsek eta Muguruzak eskuz esku kantatua dugu. Kermit Ruffinsek 2002an argitaratutako kantua New Orleansen estiloan eta espirituan ederki egindako egokitzapen moduan eskaini digute orain Muguruzak eta lagunek.

 
‘Katrina’ urakanak 2005ean eragindako hondamendia –eraikitako azpiegitura kaskarrek eta agintarien utzikeriak eta arrazakeriak okerragotuta- latza izan zen bertakoentzat, baina komunitate elkartasunak eta auzolanak hiriko auzo txiro eta langileen berreraikuntza ahalbidetu zituzten –agintariak lotsagarri utzita-, eta komunitate sen horrek batez ere aurrera segitzeko kemena eta gogoa bizirik atxiki ditu. New Orleanseko kontuak bere jaioterri eta bizilekuarekin uztartzen ditu Muguruzak, eta Irungo Mosku auzune herrikoian festarako gonbitea egiten du. Nolanahi ere, aurten hildako Amaia Apaolaza bere manager eta adiskidea omendu nahi izan du Muguruzak kantuarekin. 

 

‘Gora Herria’ kantuan deigarria da trikitiaren lekuan Louisianako instrumentu tipiko bat aurkitzen dugula: zyadeco akordeoia, bere sonoritate bereziarekin. 

‘Black is Beltza’ kantua izen bereko eleberri grafikoa egin zuen unekoa dugu, Iruñeko erraldoietako batzuk –beltzak- New Yorkeko kaleetan ezin ibili arrazakeriak kutsatutako erabaki batek baztertuta utzi zitueneko gorabeherak kontatzen dituena. 

Kolore bizi-apalak

Kantuen aukeraketari dagokionez –gustu kontua, jakina-, ‘Kolore biziak’ kantuan ez da besteetan bezainbeste sumatzen jatorrizkotik egokitzapenerako aldea. Kantuaren hitzengatik oso egokia da, arrazakeriaren salaketa eta kultura ezberdinen aberastasunaren promozioa egiten baitu, baina haize eta erritmo sekzioetan ukitu berria ez da hainbeste nabaritzen, jatorrizkoa berez bazelako arrunt jai girokoa. ‘Etxerat’ kantuan antzera gertatzen da haize sekzioarekin, baina kasu honetan –nere ustez- egokiago gelditu da bertsioa. Indar gehiagorekin egiten du distira Redskins taldearen kantu haren zatitxoaren txertatzea, Kortaturen jatorrizko kantuaren nahiz oraingo bertsioaren leloan haize sekzioa nabarmentzen den unea, alegia. 

‘Dub Manifest’ kantuak jatorriz ‘komertzialegia’ eta xaloegia zeukan leloa (“Dub manifest, yeah-yeah-yeah”), eta disko honetan ere ez da gustuen dudan kantua, hitzak mezu sendoa badakar ere.  

Alex de la Iglesiaren ‘Las Brujas de Zugarramurdi’ filmerako egin zuen kantua ere berreskuratu eta berregokitu du irundarrak ‘Irun Meets New Orleans’ diskorako, gainera, kantuaren erdialdean-edo New Orleanseko musikariei ‘barra librea’ emanez, tarte zabal batean. 

Beltz taupadak
zainetan

Muguruza gaztetatik interesatu eta blaitu da musika beltzaren doinuetan eta erritmoetan, eta bere musika ibilbidean ederki islatu da eragin hori, bere zabalean. Izan reggaea eta ska (adibidez, Toots and the Maytalsen ‘Chatty Chatty’ reggae kantua Kortatuk ‘Sarri sarri’ ska kantu bilakatu zuenean edota Kortaturen ‘En la línea del frente’ reggae erritmoz bertsionatu zuenean urte batzuk geroago, ‘Euskal Herria-Jamaica Clash’ bere diskorako), izan soula edo rhythm’n’bluesa (Sam Cooken ‘All of my life’-ren hasiera sanpleatu –NWAk egin bezala- eta Negu Gorriaken ‘Nire bizitza osoa’ kantuan txertatu zuen, James Brownen ‘Say it out loud, I’m Black and I’m proud’ leloa NGren ‘Esan Ozenki’ rap kantuan), izan rapa, izan reggaearen hainbat deribatu (nik oso gustuko ez ditudan dub-a, dance hall-a, raggamuffin’-a…). 

Oraingoan New Orleanseko tradizioko eragin askotariko (afrikar, frantses-‘cajun’…) erritmo, soinu eta instrumentuez baliatu da bere mezuak eta dantzarako gogoa barreiatzeko. Lan bikaina. ‘When The Saints Go Marching In’ gospel kantua ez zegokeen lekuz kanpo, Muguruzaren martxa alai horretan. 

Zerekin etorriko zaigu hurrengoan? Ondo legoke –proposamen gisa balio beza- rhythm’n’blues erritmoetan gehiago eta nabarmenago barneratuko balitz, baita erritmo funkyetara eta swing nahiz be-bop ikutuetara lerratuko balitz. 

Juanma Sarasola
2015eko abenduan

Anakako erritmoak

Anakako erritmoak

Hona hemen Jose Mari Castilloren Anaka, relato fotográfico de un gran barrio libururako euskaraz eta gaztelaniaz egin dudan ekarpena, Anakako erritmoak izenburuko azpiatala hain zuzen ere. Nere testua lehenik euskaraz idatzi nuen , eta gero horren itzulpena egin nuen gaztelaniara, baina azkenean euskarazkoa kanpoan uztea erabaki du liburuaren egileak, Udalak euskarazko itzulpenik ez zuela diruz lagunduko jakin ondotik. Euskara, nola edo hala, galtzaile.

 Anakako erritmoak

 

Irungo beste auzo historikoek bezala, Anakak ere ekarpen oparoa egin dio hiriaren kulturari; zehatzagoak izateko, bere bizilagunek egin diote. Datozen lerrootan kulturaren arloetako bat izango dugu hizpide, musika hain zuzen ere, eta azken hamarkadetakoa bereziki. 

 

Anakakoak ziren edo Anakan entseguak egiten zituzten Irungo zenbait taldek eta bakarlarik 1980ko eta 1990eko hamarkadetan, eta gaur egun ere badira ugari zeregin horretan ibilki direnak. Horietako ezagunenen axaleko aipamena daukazue segidan. 

 

Kortatu: Muguruza anaiak berez Lapitzekoak izan arren, familia Anakara aldatu zen bizitzera, Beraun aldera. Gero, Fermin handik hurbil, Bidasoa kalean bizitu zen urte batzuk. Taldeko lehenbiziko bateria jotzailea, Mattin Sorzabalbere Urantzu-San Migel inguruan jaio eta hazi zen. Honek hainbat taldetan jo izan du: Elatzeta, Muerte Subita, Krimental, Anti-Regimen, Baldin Bada, Imuntzo eta Beloki, Mattin eta Katrin, Mugaldekoak... Fermin eta Iñigo Muguruza ere proiektu andana batean ibiliak dira Kortatu desegin zutenetik, hala nola Negu Gorriak taldean. Kortaturen kasuan, bolada batean Soroxartan egin zituen entseguak. Gainera, bai Kortaturen bai Negu Gorriaken kasuetan, bi taldeok Anakan errodatu zituzten beren 'Sarri Sarri' eta 'Radio Rahim' bideotako irudi batzuk. Horietan agertzen dira 'Topo'-aren geltokia eta Santifer enpresa zaharra. Kortatuk bere lehenbizikoetako kontzertu bat Hondarribia kalean zegoen Pub Giroan (orain Aldapa taberna) eman zuten 1984ko udan. Iñigo Muguruzak, Kortatun jo aurretik Des-Band taldean jo zuen, lagun hondarribiar batzuekin, baina entseguak bere gurasoen etxeko ganbaran egiten zituzten. 

 

Muguruzatarrekin ari garela, ezin ahaztu anaiarik zaharrena, Jabier, ttikitan nazioarteko hamaikatxo akordeoi txapelketatako irabazle, eta geroago, gazte eta heltzaroan taldeetan -Les Mecaniciens, esaterako- nahiz bakarlari aritu izan dena. Iñigo anaiarekin batera, gainera, Joxe Ripiau osatu zuen. Orain Jabier Anakako mugatik oso metro gutxira bizi da, Junkal elizatik oso hurbil. 

 

Anakako kide bat gutxienez izan duen eta Anakan entseguak egiten zituen beste talde bat aipatuko dugu: Vomito (hasieran Vomito Social). Claus Groten baxu jotzailearen aitaren Soroxartako metal lantegian biltzen ziren taldekoak beren kantuak sortzeko eta ontzeko. Claus, gainera, Anaka bertakoa da, Beraun ingurukoa. Bere taldea ez ezik, Anti-Regimen, Bolingas Anonimos, eta bolada batean Kortatu ere ibili ziren entsegu leku berean. 

 

Anti-Regimeneko Miguel Garcia (Oztopoka eta Defecto Humano talde irundarretan ere aritua) eta Juancar anaia (musikaria ere, Anakan du bere Bloody Mary disko denda, Cipriano Larrañagaren kalean) Santiago auzunekoak dira. Bi anaiek Irundik kanpoko taldeetan jo izan dute. 

 

Lehenago aipatu dugun Krimental taldeak Hondarribia kaleko 1.go zenbakiko soto batean grabatu zuen bere maketa, baita Kortatuk ere. Baldin Bada taldeko kide Kandi eta Paco 'Perkins' Fernandezen familiarena zen soto hura, eta taldeko kantari Pablo Susperregi 'Katu'-k egin zituen grabazioak. Taldeak bere lehenbiziko emanaldia arestian aipatutako Giroa tabernan eskaini zuen.

Apurtu punk-rock taldeko bateria jotzailea, Jose Antonio Carbajo 'Txapas' Anakakoa da. Taldeak 2015eko udan esan du agur.

Artefacto San Migel auzuneko jendeak osatutako rock taldea zen. Maketa bat kaleratu zuten. 

 

Auskalo! rock taldearen bigarren etapan (1991-1993) kantaria, Juanma Sarasola -lerro hauen idazlea- Anakakoa zen, El Pinar-Antzaran ingurukoa. 

 

Temblores rockabilly taldeko bateria jotzailea, Edu Vicente, El Pinar kalean zapatadenda zeukan baten semea da, eta han inguruan bizitu zen. Taldeko kontrabaxu jotzailea ere, Rafa Ardanui Zuazo, han ingurukoa da, Ducoureau pareko etxeetakoa. Talde horrek Irungo Udalak 1993an antolatutako Pop-Rock lehiaketa irabazi zuen. Antzaran inguruko Ducoureau jauregian egiten zituen entseguak, beste hainbat talderekin batera. 

 

The Morapios punk-rock taldeak Salis etorbideko etxabe batean egiten zituen entseguak. 

 

Lasai-Massai Irungo afro-reggae taldean eta Lapurdiko King Mafrundin gitarra jo eta kantatzen aritutako Ohmar Yeli Toure 'Ohms' senegaldarra Anakan bizitutakoa da.

Beste musika estilo arrunt ezberdin batekoak ditugu Koldo eta Xabi Sorzabalbere lehengusu txalapartariak. Aizmondo baserria egon zen lekuan eraikitako etxebizitza blokean jaioa dugu Koldo (Mattin anaia bezala). Irunen txalaparta berreskuratu zuen bikotea dugu, txalapartari gazteagoen irakaslea, lehengoaren eta orainaren arteko transmisio katea, eta txalaparta tradizionalaz gain modernoa eta sortzailea jorratu duena. 

 

Mikel Garikoitz taula gainean Oihana plaza taldean hasi bazen ere, Akelarreko argi teknikari eta bakarlari gisa aritu da gehienbat musikaren alorrean. Gitarra eta ahotsa uztartuta, folk eta country estiloak landu ditu gehienbat Santiago auzunean jaio eta hazitako musikariak. 

 

Sagarroi taldearen azken urteetan Miren Gaztañaga anakarra aritu zen kantari -aktorea ere bada-. Anakan hazitako Iñigo Muguruza zuen taldekideetako bat. 

 

Hondarribiko DUT, Donostialdeko Big Crunch, Irun inguruko Kuraia eta orain Lekunberriko Berri Txarrak taldeetan bateria jotzaile aritu izan den Galder Izagirre ere Anakakoa da. 

 

Bestalde, Lakaxita izeneko gaztetxea -Anaka kalean- azken urteetako topagune eta hamaika ekimen nahiz ekitalditarako lekua dugu, baita, noski musika emanaldietarako ere. 

 

Denboran atzera eginda, eta musikarekin eta ahozko literaturarekin harreman zuzena duen ekinbide batean, bertsolaritzan, Anakako bi harribitxi ditugu. Batetik, Santiago kaleko Joxe Mari Lopetegi (1875-1942) bertsolari errepublikanoa dugu -duela hamar bat urte Santiagoko Joxean Elosegik haren bertsoak apailatu eta argitaratu zituen-, eta, bestetik, Joxe Mari Ezkerra 'Lekai', ustez Lekainea baserrikoa. XIX. mendekoa genuen azken hau. 

 

Ahaztu gabe 'operetako printzea', Luis Mariano, Anakan bizitu zela, Cipriano Larrañaga kalean. Bere izena daraman eta hamaika kontzertu operistiko antolatzen dituen Luis Mariano Elkarte Lirikoak El Pinar kalean du egoitza. 

 

P.S.: Castilloren liburuko artikulutik kanpo. Apurtuko Aitor Perezek aipatuak

Dominium, Skizofrenia, T.A.D., Le Macadam, Finger Aguirre, Abadie 500... eta San Migelen, Munipas Underground, Pig's Milk, Bort...